ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 11، بهمن 1400 ، شماره پی در پی 69

بررسی سطح فکری داستانهای هزارویک شب از دیدگاهی نوین

صفحه (147 - 171)
نسرین فنافی الهی ، پروانه عادل‌زاده (نویسنده مسئول)، کامران پاشایی فخری
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1399

چکیده

زمینه و هدف: در سالهای اخیر شاهد ورود اصطلاح سرمایۀ اجتماعی در گفتمانها و اسناد علمی در قلمروهای مختلف بوده ایم. سرمایۀ اجتماعی بعنوان عاملی برای موفقیت در عرصه های گوناگون زندگانی با برخورداری از سلامت اجتماعی مورد بحث قرار میگیرد. توجیه این تمرکز بر مقوله های سرمایۀ اجتماعی مبتنی بر نقشی است که آنها در تولید و افزایش سرمایۀ های انسانی ایفا میکنند و به همین دلیل امروزه در بررسی و تدوین شاخصهای اجتماعی و توسعۀ توسط سازمانهای معتبر جهانی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است.

روش مطالعه: روش مطالعه در این جستار توصیفی - تحلیلی بوده است. در ابتدا مطالعه کامل داستانهای هزارویک شب از نسخۀ عبداللطیف طسوجی انجام گرفته، سپس به مطالعۀ منابع مربوط به سرمایۀ اجتماعی از نظرگاه پیر بوردیو پرداخته شده، آن گاه سطح فکری داستانهای هزارویک شب از این منظر مورد بررسی قرار گرفته است.

یافته ها: «هزارویک شب» از جمله کتب پیش از دورۀ هخامنشیان است که علاوه بر مسائل ادبی و سیاسی، بلحاظ مسائل اجتماعی و اخلاقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در حوزۀ‌ سرمایۀ اجتماعی حاوی عناصر و مؤلفه های قابل توجهی میباشد. با توجه به پیشرفت دانش و تئوریهای جدیدی که در زمینۀ سرمایۀ اجتماعی توسط صاحبنظران ارائه گردیده است، در این پژوهش سطح فکری نگاره های هزارویک شب از دیدگاهی نوین و بر مبنای نظریه های پیر بوردیو، جامعه شناس فرانسوی سدۀ بیستم، مورد بررسی قرار گرفته است.

نتیجه گیری: نتایج حاصل در این پژوهش حاکی از آن است که شاخصهای سرمایۀ اجتماعی بکاررفته در این داستانها از منظر سطوح سه گانۀ خُرد، میانی و کلان شامل اعتقادات دینی، اعتماد، امید، بخشش و بخشایش، صبر، همکاری و تعاون میباشد.

کلمات کلیدی
سطح فکری , سرمایۀ اجتماعی , داستانهای هزارویک شب , ادبیات بینارشته ای

• قرآن مجید
• اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، امیرکافی، مهدی، (1380)، نمایۀ پژوهش، شمارۀ 18، صص 9- 42.
• بررسی رابطۀ بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی، ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا، (1380)، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 17، صص 3- 31.
• پایان نظم، سرمایۀ اجتماعی و حفظ آن، فوکویاما، فرانسیس، (1379)، ترجمۀ غلامعباس توسلی، تهران: جامعۀ ایرانیان.
• توسعه و نابرابری، زاهدی، محمدجواد، (1382)، تهران: مازیار.
• جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، چلبی، مسعود، (1382)، تهران: نی.
• دین و سرمایۀ اجتماعی، فصیحی، امان الله، (1386)، فصلنامۀ معرفت، شمارۀ 123، صص 79-100.
• سرمایۀ اجتماعی و امنیت انتظامی، غفاری، غلامرضا، (1390)، تهران: جامعه‌شناسان.
• سرمایۀ اجتماعی و امید به آینده در میان دانشجویان، مردانیفر، فهیمه، ظهیری‌نیا، مصطفی، رستگار، یاسر، (1398)، مدیریت سرمایۀ اجتماعی، (1) 6، صص 85- 104.
• سرمایۀ اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، ولکاک، مایکل و دیگران (1384)، ترجمۀ افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
• مدیریت و سرمایۀ اجتماعی، گروه پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی، صالحی امیری، سیدرضا، (1387)، تهران: پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
• نظریه های جامعه شناسی در دوران معاصر، ریتزر، جورج، (1381)، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
• نظریۀ کنش، دلایل عملی و انتخاب عقلانی، بوردیو، پیر، (1380)، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.
• هزار و یک شب، طسوجی، عبداللطیف، (1391)، تهران: طلایی.